…czyli: gdzie to „Zero”?

Pytając przechodniów podczas ulicznej sondy „Gdzie przebiega południk zerowy?” zapewne większość osób odpowie: przez Greenwich. Jednak nie zawsze tak było.

Dopiero na międzynarodowej konferencji astronomicznej w 1884 r. uznano południk przebiegający przez Królewskie Obserwatorium Astronomiczne w Greenwich (The Royal Greenwich Astronomical Observatory) za południk zerowy. Przez długie stulecia miejscem wyznaczającym południk zerowy był najdalej na zachód wysunięty cypel wyspy El Hierro (w grupie Wysp Kanaryjskich) – najdalej na zachód wysunięty ląd „Starego Świata”.
Pozostałości dawnych systemów mierzenia długości geograficznej możemy do dziś odnaleźć na mapach z końca XIX w. i początku XX w. obrazujących terytorium Polski.

Na mapach austriackich i niemieckich południk 0° przebiegał przez Ferro (łacińska nazwa wyspy) natomiast na mapach rosyjskich południk 0° przebiegał przez Pułkowo (obserwatorium astronomiczne założone w 1839 r. na polecenie cara Mikołaja I pod Sankt Petersburgiem). Stąd na rożnych mapach tego samego rejonu dany punkt może mieć różną długość geograficzną.

Południk zerowy	Greenwich	Ferro (niemieckie)	Ferro (austriackie)	Pułkowo
Greenwich	0°	17°39’59,4”W	17°39’46”W	30°19’39”E
Ferro (niemieckie)	17°39’59,4”E	0°	0°0’13,4”E	47°59’38,4”E
Ferro (austriackie)	17°39’46”E	0°0’13,4”W	0°	47°59’25”E
Pułkowo	30°19’39”W	47°59’38,4”W	47°59’25”W	0°

Triest, Amsterdam, Kronsztad… czyli gdzie jest poziom morza?

Poziom morza – powierzchnia prostopadła do siły ciężkości, wyznaczona przez średnie położenie wód morskich między przypływem i odpływem, przyjmowana w kartografii za poziom odniesienia dla wysokości obiektów na lądzie. Linia brzegowa wyznacza poziomicę 0 m n.p.m. Wahania poziomu morza rejestruje się za pomocą mareografu, działającego na zasadzie naczyń połączonych.

Wysokość poziomu morza jest nieco zróżnicowana (np. między Morzem Północnym a Morzem Adriatyckim występuje różnica 56 cm), w przeszłości za poziom zerowy przyjmowano wskazania mareografu w Trieście (na mapach austriackich) lub Amsterdamie (na mapach niemieckich), w Polsce przyjęto oznaczać poziom morza według wskazań w Amsterdamie. W 1931 r. zakończono budowę stacji mareografu w Gdyni.

Zebrane w całość na podstawie książki B. Krassowskiego Polska kartografia wojskowa w latach 1918-1945, oraz informacji podanych w encyklopediach i internecie