Podział administracyjny województwa wołyńskiego na powiaty i gminy.
Continue reading
Kartografia
Greenwich, Pułkowo, Ferro…
…czyli: gdzie to „Zero”?
Pytając przechodniów podczas ulicznej sondy „Gdzie przebiega południk zerowy?” zapewne większość osób odpowie: przez Greenwich. Jednak nie zawsze tak było.
Instrukcje topograficzne WIG
Prace Wojskowego Instytutu Geograficznego, regulowała Instrukcja Topograficzna
Instrukcja topograficzna Wojskowego Instytutu Geograficznego. Cz. 2, Techniczna z 1925 r.
Instrukcja topograficzna Wojskowego Instytutu Geograficznego. Cz. 3, Zdjęcia stolikowe z 1936 r.
Instrukcja topograficzna Wojskowego Instytutu Geograficznego. Cz. 4, Unacześnianie map z 1937 r.
(WIG, RCIN, zec)
Źle się działo w WIG-u
Warszawa, 11 czerwca 1928 r. zostało ukończone śledztwo w sprawie nadużyć wykrytych w wojskowym instytucie geograficznym. Akt oskarżenia wraz z dokumentami śledztwa wpłynął do wojskowego sądu okręgowego w Warszawie. Continue reading
Pantograwiura w kartografii
W technice wykonywania map 1:100.000 i 1:300.000 wprowadzono w 1932 r. pantograwiurę na płytach cynkowych, w celu lepszego niż dotychczas wykonania druku błękitnego, jako tła do oryginalnego rysunku sytuacji. Do tego czasu druki błękitne wykonywane były za pomocą fotoreprodukcji unacześnianych map dawnych, zmniejszonych do odpowiedniej skali. Continue reading
Mapa WIG w skali 1:10.000
Map w tej skali wydano bardzo niewiele. Były one jednokolorowymi reprodukcjami polskich zdjęć oryginalnych, obejmowały głównie okolice Wilna. Drukowano ją w niewielkich nakładach z nadrukiem „Tajna” i uwagą „Wydanie tymczasowe”. Ze względu na znikomą liczbę wydanych arkuszy znaczenie jej do celów militarnych było minimalne.
Continue reading
Mapa operacyjna 1:300.000 WIG
Duży wpływ na polską kartografię wojskową, przyczyniając się niewątpliwie do przyjęcia skali 1:300.000 dla map operacyjnych wywarła Mapa Przeglądowa Europy Środkowej (Übersichtskarte von Mitteleuropa) wykonana w latach 1893-1914. Swym zasięgiem pokrywała teren od Półwyspu Bretońskiego na zachodzie, po Smoleńsk i Krym na wschodzie, oraz od Petersburga na północy, po ujście Dniestru na południu.
Mapy rosyjskie – tzw. „wiorstówki”
Początkowo Rosjanie rozpoczęli opracowywanie zdjęć topograficznych na terenach polskich w 1880 r. w skali 1:21.000, lecz już w 1908 r. dla przyspieszenia wykonania całości pokrycia zmniejszono skalę zdjęć do 1:42.000. W 1918 r. Wojskowy Instytut Geograficzny nie otrzymał żadnych oryginalnych zdjęć topograficznych, dysponował natomiast znaczną liczbą kopii. Stan ich był bardzo dobry, a dzięki zastosowaniu doskonałego papieru zniekształcenia mechaniczne niewielkie.
Skale map WIG-owskich
Mapa szczegółowa 1:25.000 (cz. 1)
Do 1922 r. wykonywano w WIG wyłącznie jednokolorowe kontrreprodukcje map zaborczych, głównie niemieckich, które zlecano przeważnie prywatnym zakładom graficznym, głównie firmie E. i K. Koziańskich. Pierwsze mapy w tej skali wykonywane przez WIG to głównie kopie map zaborczych. Przed wydaniem sprawdzano je pobieżnie w terenie oraz zmieniano nazewnictwo na polskie.
Karta Dawnej Polski Chrzanowskiego (1859 r.)
Karta dawnej Polski z przyległymi okolicami krajów sąsiednich na 1:300.000 opracowana została przez generała Wojciecha Chrzanowskiego. Pracę nad mapą rozpoczął w 1822 r. Stanowi kompilację wcześniejszych opracowań, a wydana została w komplecie na 48 arkuszach w 1859 r. w Paryżu. Miała służyć potrzebom narodowego powstania. Choć ze względu na brak lasów nie spełniła swego pierwotnego zadania uważana jestt za najlepszą mapę stworzoną przez Polaków na emigracji i zaliczana jest do najcenniejszych prac kartograficznych XIX wieku.
Służba geograficzna WP 1918-1939
W latach 1918-1920 w ramach Wojska Polskiego działały:
– Instytut Wojskowo-Geograficzny (Warszawa),
– Biuro Kartograficzne (Lwów),
– Oddział Kartografii przy Dowództwie Głównym Wojsk Wielkopolskich (Poznań).
W tym okresie główna działalność tych instytucji skierowana była na wytworzenie jak największej ilości map dla zaspokojenia potrzeb walczących wojsk, dlatego przede wszystkim wykonywano kontrreprodukcje posiadanych map państw zaborczych. Od roku 1921 wydawaniem map i zaopatrywaniem w nie wojska zajmował się Wojskowy Instytut Geograficzny podporządkowany szefowi Sztabu Generalnego WP.
Na polską myśl kartograficzną niewątpliwie mocno wpłynęły dokonania niemieckiej służby geograficznej (Königlich Preußischen Landesaufnahme). Przystąpiono do opracowywania trzech typów polskich map topograficznych:
– szczegółowej w skali 1:25.000 (2288 arkuszy – pokryto mapami 58% powierzchni kraju)
– taktycznej w skali 1:100.000 (480 arkuszy – pokryto mapami 100% powierzchni kraju)
– operacyjnej w skali 1:300.000 (43 arkusze – pokryto mapami 100% powierzchni kraju).
Od początku swojego istnienia WIG kształcił oficerów topografów i kartografów oraz szkolił kreślarzy i drukarzy. Posiadał własny park maszynowy (w tym nowoczesne dwukolorowe maszyny offsetowe), wykorzystywane były także zakłady prywatne (Koziańskich i Wierzbickiego). W 1935 r. Instytut przeniósł się do nowo wybudowanego gmachu przy alejach Jerozolimskich 97.
Kartografia
Przez pojęcie „kartografia” w ogólnym znaczeniu rozumiane są wszystkie czynności związane z wykonywaniem mapy. Z poprzednich rozdziałów wiadomo, że cykl produkcyjny mapy łączy się integralnie z szeregiem nauk i poczynań. Kartografia natomiast jest jedynie ostatnim jego ogniwem. Do jej zadań należy opracowanie kartograficzne wyników prac geodezyjnych, topograficznych i fotogrametrycznych, tzn. wykonanie mapy, a następnie powielenie jej w wymaganej ilości, czyli reprodukcja.
Continue reading
Szefowie WIG
Niemal natychmiast po uzyskaniu niepodległości w listopadzie 1918 r. pojawiły się tendencje zintegrowania Służby Geograficznej w ramach jednej instytucji – Instytutu Geograficznego, który powstał w wyniku fuzji komórek geograficznych, a mianowicie Sekcji Geograficznej w Departamencie Technicznym Ministerstwa Spraw Wojskowych i Wydziału IV (VIII) Geograficznego w Sztabie Generalnym WP.
Continue reading
Mapa Rzeczypospolitej Polskiej 1:750.000
Mapa o charakterze poglądowym opracowywana w WIG do 1927 r. Ze względu na przestarzałą treść, niewygodną skalę oraz w związku z opracowaniem nowej mapy poglądowej w skali 1:1.000.000, zaniechano dalszych prac nad mapą w tej skali. Mapa wydana w dwóch opracowaniach.
Pierwsze wydanie tej mapy było drukowane w Wiedeńskim Wojskowym Instytucie Geograficznym na podstawie matryc austriackiej mapy Übersichtskarte von Mitteleuropa 1:750.000, pochodzących z lat 1882—1886. Korektę mapy (głównie spolszczenia nazw geograficznych) wykonano w WIG w Warszawie.
Mapa obejmowała 15 ark. oraz arkusz tytułowy (okładka). Druk czterokolorowy. Nadruk koloru piątego (czerwony — granica państwowa) wykonano w WIG w 1924 r. Opracowana w odwzorowaniu Bonne’a. Rzeźbę terenu przedstawiono w kolorze brązowym metodą kreskową.
Drugie opracowanie zostało wykonane w innym formacie, w 10 ark. Wprowadzono w nim wiele poprawek i zmian, dotyczących głównie nazewnictwa i linii komunikacyjnych. Dziewięć z tych arkuszy opracowano w latach 1924—1927, natomiast ostatni arkusz dopiero w 1934 r. (był to prawdopodobnie arkusz Lwów).
Źródło: B. Krassowski –> F. Biernacki, Mapa Rzeczypospolitej Polskiej 1:750.000, WSG 1935, z. 3-4, s. 319-325.