Po klęsce Francji (czerwiec 1940) Japonia uzyskała kontrolę nad Indochinami (drogą porozumienia z rządem Vichy dotyczącego „współudziału w obronie” tego kraju) oraz umocniła swe wpływy w Syjamie. Tym samym mogła sprawować kontrolę nad M. Południowochińskim a także zdobyła dogodną podstawę wyjściową dla dalszych podbojów na tym obszarze. Jednocześnie w Japonii prowadzono intensywne przygotowania do działań na dużą skalę, zmierzające do uzyskania istotnej przewagi w siłach i środkach nad przyszłymi przeciwnikami. Do zaatakowania Amerykanów, Brytyjczyków i Holendrów Japończycy wydzielili główne siły marynarki wojennej oraz część sił lądowych. Strategiczny plan wojny opracowany przez cesarską kwaterę główną i zatwierdzony 15 XI 1941 zakładał uderzenie na Wyspy Hawajskie przez zaskoczenie, zniszczenie stacjonujących tam głównych sił floty amerykańskiej na Oceanie Spokojnym zapewnienie swobody działania na morzu w oparciu o bazy własne oraz położone w Chinach i Indochinach, opanowanie amerykańskich baz wojskowych na środkowych i północnych wodach Oceanu Spokojnego oraz bogatych w surowce strategiczne obszarów na tzw. morzach południowych w I fazie: Malajów, Filipin, Hongkongu, Guamu, Wake; w II fazie: Borneo Sumatry, Jawy, Celebesu, Małych Wysp Sundajskich, Archipelagu Bismarcka, a także Birmy nad Oceanem Indyjskim). Wiosną 1942 planowano zakończyć operacje inwazyjne i utworzyć na opanowanych obszarach od Wysp Aleuckich po Nową Gwineę głęboką strefę osłony zabezpieczającą Japonię od wschodu i południa. Plan japoński, oparty na przesadnej ocenie sił własnych, nie brał pod uwagę długotrwałej wojny. Stany Zjednoczone i ich potencjalni sojusznicy nie liczyli się z możliwością agresji Japonii w przekonaniu, że uderzy ona na ZSRR, wykorzystując jego trudne położenie na froncie europejskim Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i dowództwo holenderskie w Indiach Wschodnich planowały tylko ochronę zajmowanych baz wojskowych i obszarów w południowo wschodniej Azji. Siły przyszłych przeciwników Japonii były rozrzucone na rozległym obszarze i nie miały jednolitego dowództwa; zasadniczy trzon wojsk ląd. stanowiły świeżo sformowane jednostki filipińskie; armia kolonialna w Indiach Wschodnich przedstawiała małą wartość bojową. Na morzu zapewniło Japonii przewagę silne zgrupowanie lotniskowców, z którym w strefie nadbrzeżnej mogła współdziałać reszta lotnictwa marynarki wojennej i lotnictwo lądowe.
Latem i jesienią 1941 toczyły się bez powodzenia amerykańsko-japonskie rokowania dotyczące uregulowania spornych kwestii: 6 XII Stany Zjednoczone wystosowały do Japonii notę z żądaniem opuszczenia przez nią Indochin. W tym samym dniu gł. siły floty jap. zbliżyły się do Hawajów i 7 XII rano zaatakowały niespodziewanie największą amer. bazę morską Pearl Harbor. Jednocześnie japońskie siły zbrojne przekroczyły granicę Syjamu i zaatakowały Malaje oraz Filipiny. W rezultacie agresji japońskiej zaistniał stan wojny między Japonią a Stanami Zjednoczonymi, Wielką Brytanią i Holandią; także inne państwa, w tym emigracyjny rząd polski, wypowiedziały wojnę Japonii. 12 X1I Niemcy i Włochy wypowiedziały wojnę Stanom Zjednoczonym, które tym samym znalazły się w koalicji antyhitlerowskiej. Po napadzie na Pearl Harbor jap. siły na Oceanie Spokojnym umocniły swą przewagę. Amerykańska flota Pacyfiku utraciła swą wartość bojową. 10 XII samoloty japońskie zatopiły 2 brytyjskie okręty liniowe (Kuantan). 8 XII wojska japońskie wysadziły desant na wsch. wybrzeżu Malajów (malajskie operacje 1941-42). 9 XII Japończycy lądowali w Hongkongu, 10 XII na Wyspach Gilberta i na wyspie Guam, 11 XII w południowej części wyspy Luzon na Filipinach (filipińskie operacje 1941-42); 2 I 1942 zajęli Manilę. Wojska amerykańsko-filipińskie wycofały się na półwyspie Bataan i utrzymały wyspę Corregidor, gdzie chwilowo zatrzymały natarcie japońskie. Sprzymierzeni podejmowali próby przeciwdziałania ofensywie japońskiej na południe, ale bez rezultatów. Japończycy opanowali Półwysep Malajski (15 II skapitulował brytyjski garnizon Singapuru) działając przeciw Holenderskim Indiom Wschodnim, lądowali na Borneo (17 XII 1941), Celebesie (11 I 1942), Sumatrze (14 II) i Bali (18 II); stworzyło to podstawy do uderzenia na Jawę. 27-28 II flota amerykańsko-brytyjsko-holenderska przegrała bitwę na Morzu Jawajskim, co umożliwiło Japończykom wysadzenie desantu na Jawie (jawajska operacja, 1942). Po złożeniu broni przez siły sprzymierzonych na Jawie całe Holenderskie Indie Wschodnie przypadły Japonii, otwarta też została droga na Ocean Indyjski. Na Półwyspie Indochińskim Japończycy podporządkowali sobie Syjam i przeszli przez ten kraj do Birmy (birmańskie operacje 1941-45), skąd do końca maja wyparli wojska brytyjsko-chińskie, opanowując zarazem południowo-zachodni odcinek Drogi Birmańskiej, jedynej wówczas lądowej drogi zaopatrywania Chin kuomintangowskich.
Do lata Japończycy zdobyli północno-zachodnie i północno-wschodnie wybrzeża Nowej Gwinei, Wyspy Admiralicji, Archipelag Bismarcka i część wysp Archipelagu Salomona. Do wiosny 1942 opanowali terytoria o powierzchni 3.380.000 km2 ze 130 mln ludności; front zewnętrzny rozciągał się w promieniu ok. 6000 km od Japonii. Po niespodziewanie łatwym zrealizowaniu I fazy planowanych podbojów Japończycy zrezygnowali na razie z realizacji II fazy, tj. umocnienia osiągniętej rubieży i podjęli dalszą ekspansję zakładając opanowanie Port Moresby wyspy Midway, zachodniej części Aleutów oraz wysp: Nowa Kaledonia i Fidżi. Wiosną rozpoczęto walki w obszarze Nowej Gwinei. Japończycy podjęli próbę zdobycia Port Moresby co im się nie powiodło: bitwa 7-8 V 1942 na Morzu Koralowym zakończyła się niepowodzeniem floty japońskiej. Po ataku lotnictwa amerykańskiego na Wyspy Japońskie Japończycy zamierzali opanować wyspę Midway; w bitwie stoczonej 3-5 VI 1942 flota japońska poniosła klęskę; straciła m.in. 4 duże lotniskowce oraz 253 samoloty, które stanowiły trzon sił strategicznych. Bitwa ta stanowiła punkt zwrotny w przebiegu działań wojennych na Oceanie Spokojnym; wprawdzie Japończycy opanowali wyspy Attu i Kiska na Aleutach i zgromadzili na Nowej Gwinei siły do uderzenia na Port Moresby od lądu, ale w zasadzie inicjatywę strategiczną zaczęły przejmować siły amerykańskie. 7 VII I 1942 Amerykanie wysadzili desant na Guadalcanal.
Wielomiesięczne walki w tym rejonie i na Nowej Gwinei zakończyły się niepowodzeniem Japończyków; zmuszeni do przejścia do obrony przyjęli nowy plan („Z”), zakładający obronę linii: Aleuty, wyspa Wake, Wyspy Marshalla, Wyspy Gilberta, wyspa Ocean, wyspa Nauru, Archipelag Biemarcka. Flota japońska miała bazować w rejonie wyspy Truk i współdziałać z lotnictwem.
Sprzymierzeni postanowili prowadzić operacje zaczepne w kierunku zachodnim (m.in. w rejonie Wysp Komandorskich): siłami północnego Pacyfiku w celu odbicia wysp Attu i Kiska, siłami środkowego Pacyfiku na zach. oraz siłami południowego Pacyfiku i południowo-zachodniego Pacyfiku (dowódca gen. D. Mac Arthur) na Rabaul i wzdłuż północnego wybrzeża Nowej Gwinei. Na północy wojska amerykańskie wylądowały w maju na wyspie Attu a w sierpniu zajęły ewakuowaną przez Japończyków wyspę Kiska, zbliżając się w ten sposób od północnego wschodu do Wysp Kurylskich. W centralnej części. Oceanu Spokojnego Amerykanie obsadzili w sierpniu 1943 wyspy Ellice, w listopadzie opanował Wyspy Gilberta, na przełomie stycznia i lutego 1944 Wyspy Marshalla. Jednocześnie amerykańskie zgrupowania lotnicze wykonały szereg uderzeń na bazy lotnictwa japońskie w tym rejonie. W południowej i południowo zachodniej części Pacyfiku sprzymierzeni opanowali dalsze wyspy Archipelagu Salomona i wysadzili szereg kolejnych desantów na północnym wybrzeżu Nowej Gwinei, co pozwoliło zneutralizować bazę japońską w Rabaulu i doprowadziło do izolacji kilku zgrupowań japońskich.
Wobec niepowodzeń na Pacyfiku Japończycy przyjęli nowy plan „A” (maj 1944); obronę cofnęli na linię: Wyspy Mariańskie wyspy Palau, zach. część Nowej Gwinei, Timor, Jawa, Sumatra; flota i lotnictwo miały być gotowe do stoczenia decydującej bitwy. Amerykański Komitet Sztabów zatwierdził w marcu plan, który przewidywał podwójne natarcie na Filipiny. Siły południowo-zachodniego Pacyfiku miały kontynuować natarcie na północny-zachód wzdłuż północnego wybrzeża Nowej Gwinei, by w połowie listopada opanować wyspę Mindanao. Siły środkowego Pacyfiku (dca adm. Ch. Nimitz) miały opanować Wyspy Mariańskie, wyspy Saipan, Tinian i Guam, później wyspy Palau, następnie wesprzeć desant na Mindanao. W ramach tego planu wojska Mac Arthura lądowały 22 IV w rejonie Hollandii, 17-18 V na wyspie Wake, 27 V na wyspie Biak. Działania te wspierało 58 zgrupowanie lotnicze 5 floty, skutecznie atakując Japończyków na zach. Karolinach, neutralizując flotę jap. w rej. Hollandii i wyspy Truk. 15 VI 5 flota wysadziła na wyspie Saipan desant. Japończycy wprowadzili wtedy do akcji flotę; 19-20 VI doszło do większej bitwy lotniczo-morskiej, w której Amerykanie odnieśli całkowite zwycięstwo (Filipińskie Morze).
Po klęsce na M. Filipińskim Japończycy przyjęli plan „Sho”, który przewidywał obronę linii wysp: Riukiu, Tajwan, Filipiny, Timor, Jawa, Sumatra, i stoczenie na niej kolejnej decydującej bitwy; zanim jednak zdołali należycie ją umocnić, odtworzyć lotnictwo pokładowe marynarki woj., linię tę osiągnęli Amerykanie. Na środkowym Pacyfiku opanowali ostatecznie centralną grupę archipelagu Marianów (Saipan, Guam i Tinian). Siły Mac Arthura wylądowały 2 VII na Noemfoor, 30 VII pod Sansapor i l5 IX na wyspie Morotai zbliżając się w ten sposób do Mindanao od południowego-wschodu. Dowództwo amerykańskie zdecydowało, że pierwszym obiektem desantu na Filipinach będzie wyspa Leyte. Poprzedzony silnym przygotowaniem lotniczym desant amerykański lądował 20 X we wschodniej części wyspy i po paru dniach opanował przyczółek. Japończycy wprowadzili do bitwy flotę. 23-26 X w rejonie Leyte stoczono największą w czasie II wojny światowej bitwę morską. Flota japońska poniosła druzgocącą klęskę i została wyłączona jako siła bojowa z dalszych działań.
Po opanowaniu Leyte Amerykanie lądowali kolejno na wyspach Luzon i Mindoro, 4II 1945 wkroczyli do Manili (zdobyta 23II), a 27 II przy użyciu wojsk spadochronowych opanowali Corregidor, Do końca kwietnia 1945 przy wydatnej pomocy filipińskich partyzantów większość Wysp Filipińskich znalazła się w rękach amerykańskich. Z chwilą opanowania centralnych Filipin i utworzenia na nich baz lotniczych. Amerykanie przerwali komunikację morską między Wyspami Japońskimi a tzw. obszarami mórz południowych gdzie znajdowały się surowce; niezbędne do prowadzenia dalszej wojny. Japończycy postanowili przenieść obronę na linię; wyspy metropolii, Riukiu, Tajwan, południowe wybrzeże chińskie; był to ich ostatni desperacki opór; flota była zniszczona, siły lotnicze osłabione. Wcześniej, 19 II, Amerykanie dokonali desantu na wyspie Iwo-dzima w celu uzyskania dodatkowych lotnisk do ataków na Wyspy Japońskie i zamknięcia ich blokady oraz lepszego przygotowania desantu.
Kolejnym obiektem działania Amerykanów była Okinawa; 1 IV wysadzono na niej desant, poprzedzony 8-dniowym bombardowaniem z morza i z powietrza. Walki o wyspę toczono do 22 VI. Zdobycie Okinawy utorowało sprzymierzonym drogę do inwazji na Wyspy Japońskie; jesienią 1944 Amerykanie przystąpili do intensywnego ich bombardowania, głównie wielkich miast. Największe nasilenie bombardowań przypadło na rok 1945. Ze zbombardowanego Tokio Japończycy ewakuowali ok: 6 mln ludności. 2 VIII lotnictwo amerykanskie dokonało największego w II wojnie świat. nalotu na miasta japońskie i centrum naftowe Kawasaki. Inwazję na Wyspy Japońskie Amerykanie zaplanowali na listopad 1945 (desant na wyspie Kiusiu), a na pocz. 1945 desant w rejonie Tokio. W tym celu zaczęli przerzucać na Ocean Spokojny siły i środki z europejskiego teatru działań wojennych. Japończycy pospiesznie przygotowywali się do obrony metropolii. 6 VIII 1945 Amerykanie zrzucili bombę atomową na Hiroszimę, a 9 VIII na Nagasaki. 8 VIII wojnę Japonii wypowiedział Związek Radziecki. Radzieckie Siły Zbrojne przeprowadziły błyskawiczne zwycięskie operacje w Mandżurii i przyczyniły się do kapitulacji Japonii. 27 VIII zespół amerykańskich okrętów wojennych wszedł do zatoki Sagami pod Tokio; 2IX 1945 na okręcie liniowym Missouri przedstawiciele Japonii: minister spraw zagr. M: Shigemitsu i szef Sztabu Gen. Y. Umezu, w obecności przedstawicieli państw sprzymierzonych: gen. D. Mac Arthura (w imieniu wojsk sprzymierzonych), adm. Ch. Nimitza (Stany Zjednoczone), gen. Su Juan-czana (Chiny), adm. B. Frasera (Wielka Brytania), gen. K. Dieriewienki (ZSRR), a także przedstawicieli Australii, Kanady, Francji, Holandii i Nowej Zelandii, podpisali akt bezwarunkowej kapitulacji.