PKU/KRU Bydgoszcz 1920-1939

Przed wojną Bydgoszcz była siedzibą Powiatowej Komendy Uzupełnień (a od kwietnia 1939 r. – Komendy Rejonu Uzupełnień) początkowo Bydgoszcz a od 1930 r. Bydgoszcz-Miasto i Bydgoszcz-Powiat.

bezirkSiedzibą komendy uzupełnień był początkowo budynek wydzielony z kompleksu koszarowego przy ul. Gdańskiej 145. Już w 1923 r. przeniesiona została do budynku przy ul. Bema 9 (11) (obecnie ul. Leśna 11), gdzie przed 1920 r. znajdowała się Kommandantur des Landwehr-Bezirks.

Początkowo PKU Bydgoszcz obejmowała swym zasięgiem miasto Bydgoszcz oraz powiaty bydgoski i wyrzyski (typ II). W 1927 r. w wyniku reorganizacji siatki powiększyło się o powiaty: szubiński, chodzieski i sępoleński (typ I). W 1930 r. utworzono PKU Bydgoszcz-Miasto (administrującą m. Bydgoszcz, typ IV) i zmieniono nazwę PKU Bydgoszcz na PKU Bydgoszcz-Powiat (administrującą powiatami: bydgoskim, wyrzyskim, szubińskim, chodzieskim i sępoleńskim, typ II).

lesna11
Komendanci:
PKU Bydgoszcz
1920.01.14- – płk Nowosilski Adam (Rozkazem L. 959/IV, Dz.Pers. 20/3-85 lub 65; od 06.07.1920 komendant PKU Kielce, 4 p.p.leg.)
1920.01.19- – rtm. Nieżychowski Józef (Dz.Pers. 3/20, przyjęty do WP Dekretem Naczelnego Wodza z 30.10.1919 [17 V 1885 – 24 IV 1960])
1920.06.09- – por. Śmielecki Józef (Dz.Pers. 21/20, przeniesiony z P.K.U. Gniezno rozkazem L.1135.V)
1921- – mjr GolniewiczKonrad (Kazimierz Raszewski: Rozkaz Nr 143, Poznań, 13.08.1921 D.O.Gen. Poznań).
1923-1926 – ppłk Liber Władysław
1928-1929 – ppłk Kadernuszka Andrzej Antoni (Dz.Pers. 1929/04-77)
1929-1930 – ppłk Sobolewski Bolesław Konstanty [p.o. 1929/05-91, LS30]
PKU Bydgoszcz-Miasto
1932-1934 – mjr Korzański Ryszard (Dz.Pers. 10/34, zwolniony ze stanowiska)
1934-1935 – mjr Skaza Alfred Antoni (Dz.Pers. 10/35, zwolniony ze stanowiska)
1935-1939 – mjr Piasecki Emilian [najpierw praktyka poborowa, Dz.Pers. 1935/11-159]
PKU Bydgoszcz-Powiat
1932-1934 – ppłk Effert Edmund (Dz.Pers. 10/34, zwolniony ze stanowiska)
1934-1939 – mjr Gutkowski Roman (Dz.Pers. 1935/11-159)

Na zdjęciu – budynek PKU od strony ul. Podchorążych. Widoczna zmiana szerokości okien „korytarzowych”.


Ze strony WKU Bydgoszcz:

Na mocy ściśle tajnego rozkazu wydanego w Grudziądzu Dowództwo Okręgu Korpusu VIII Toruń Ldz. 9500/1Org. z dnia 30 listopada 1921 roku w punkcie 11 dotyczącym reorganizacji instytucji poborowych powoływało 9 PKU w tym PKU Bydgoszcz, jako PKU zwyczajne obejmujące swym zasięgiem działania dwa powiaty: Bydgoszcz i Wyrzysk. Miejsce postoju PKU określono w Bydgoszczy. Zadanie, jakie zostało określone dla PKU to uzupełnianie 61 pułku piechoty stacjonującego również w Bydgoszczy.
(…)
Naczelnym zadaniem PKU, jako organu wykonawczego służby uzupełnieniowej, było administrowanie rezerwami osobowymi i przygotowanie mobilizacyjne rezerw. Uzupełnienie Sił Zbrojnych PKU przeprowadzały przy współpracy z władzami administracji ogólnej. Wewnętrzna organizacja Powiatowych Komend uzupełnień obejmowała 4 referaty: administracji rezerw osobowych, poborowy, inwalidzki i kancelarię.
(…)
W dniu 23 sierpnia 1939 roku w Wojsku Polskim ogłoszono stan pogotowia i rozwinięto mobilizację niejawną. Komenda Rejonu Uzupełnień Bydgoszcz otrzymała zadanie zmobilizowania kolejno wszystkich jednostek tzw. osłony zachodniej. W fazie mobilizacji alarmowej 62 Pułk Piechoty wchodzący w skład 15 Dywizji Piechoty w Bydgoszczy został zmobilizowany w dniach 24-28.08.1939 r. Sprawnie i bez żadnych trudności przeprowadzona została również mobilizacja w zakresie tzw. pomocniczym – m.in. dla kompanii cyklistów i łączników.

Oficerowie PKU Bydgoszcz:
I referat ewidencji
II referat uzupełnień

1920
por. Marian Stefan Nowacki
ppor. Stanisław Riess – oficer ewidencyjny 18.08-10.11.1920 [www.brzesko.ws]

1923
kpt. Bolesław Cenzartowicz – kier. Ref. 1
por. Marian Stefan Nowacki – kier. Ref. 2
por. Stanisław Polnikiewicz – oficer instrukcyjny

1924
kpt. Bolesław Cenzartowicz – kier. Ref. 1
por. Marian Stefan Nowacki – kier. Ref. 2
kpt. Jan Demków – oficer instrukcyjny
por. kanc. Czesław Nabel – O.E. Bydgoszcz
por. kanc. Władysław III Kowalewski – O.E. Wyrzysk

1925
kpt. Jan Demków – kier. Ref. 1
kpt. Bolesław Cenzartowicz – kier. Ref. 2
por. Marian Stefan Nowacki – referent
por. kanc. Czesław Nabel – referent inwal.

1926:
por. Marian Stefan Nowacki – kier. Ref. 2

1927:
mjr Żyromski Mieczysław [do PKU Częstochowa na stan. komendanta]
kpt. Samojłowicz Władysław – 4-mies. praktyka poborowa [PKU Suwałki]
kpt. Sturomski Aleksander Władysław – 4-mies. praktyka poborowa [PKU Kościerzyna]
kpt. Woyciechowski Tadeusz – kier. Ref. 1
por. Dapiński Józef – referent inwal.

1928:
mjr Brzeziński Bogumił [do PKU Łuków na stan. kier ref. I]
mjr Burakowski Teofil Szczepan [do PKU Pińsk na stan. kier ref. I]
kpt. Samojłowicz Władysław – 4-mies. praktyka poborowa [PKU Suwałki]
por. Honzatko Fryderyk – kier ref. 2 [z dn. 29.02.1928]
por. Dapiński Józef – referent inwal.

1929
kpt. Słupczyński Tadeusz [ofic. adm. dz. sani. / e. kadra ofic. sł. zdrowia, przydz. do PKU Grudziądz na stan. referenta Dz.Pers. 1929/11 s. 264]

1930:
kpt. Słupczyński Tadeusz [PKU Pińsk, kier. I ref.]
por. Honzatko Fryderyk [15 DP]
Bydgoszcz-Miasto
kpt. Chudziński Mieczysław – kier. Ref. 1 [14]
por. Jeleński Franciszek Czesław Teofil – kier. Ref. 2
Bielawski Jan – oficer w PKU (członek zarządu SS „Społem” w Bydgoszczy)

1932:
Bydgoszcz-Miasto
kpt. Mieczysław Chudziński – kier. Ref. 1
por. Franciszek Czesław Teofil Jeleński – kier. Ref. 2
Bydgoszcz-Powiat
kpt. Józef Grudziecki – kier. Ref. 1
por. kanc. Fryderyk Honzatko – kier. Ref. 2

1939
Bydgoszcz-Miasto
kpt. Mieczysław Chudziński – kier. Ref. 1
kpt. Franciszek Czesław Teofil Nałęcz-Jeleński – kier. Ref. 2
Bydgoszcz-Powiat
kpt. Bronisław Górniak – kier. Ref. 1
kpt. Jan Szymanowski – kier. Ref. 2


Pracownicy cywilni
Dziennik Rozkazów D.O.K. VIII z 1923 r. dostarcza nam danych dot. pracowników cywilnych.
W PKU Bydgoszcz zatrudnione były kancelistki: Walewska Zofia (XI), Jackowska Jadwiga (3), Marciniakówna Bronisława (3), Licówna Helena (2).
Referat Inwalidzki najprawdopodobniej w całości miał kadrę cywilną. Na jego czele stał Kowala Julian (VIII, etat. kpt.-por.); kancelistkami były: Barszczówna Helena (X), Stankiewiczowa Zofia (X), Gomolińska Maria (X), Szwabowiczowa Maria (XI), Romelówna Władysława (3) oraz Szczepański Kazimierz (3), na etacie maszynistki zatrudniona była Adamska Zofia (XI).
Kwestię zatrudniania personelu cywilnego w Powiatowej Komendzie Uzupełnień regulował Dodatek tajny nr 15 do Dz.Rozk.Wojsk. 29/21, natomiast etat Referatu Inwalidzkiego określał Etat Przejściowy Oddz. I Szt. Gen. 7087/21. Org.

Po wojnie w mieście powstała RKU Bydgoszcz. W sierpniu 1945 roku w jej miejsce sformowano dwie RKU: Rejonową Komendę Uzupełnień Bydgoszcz-Miasto (kategorii II) i Rejonową Komendę Uzupełnień Bydgoszcz–Powiat (kategorii III). Siedziba obu komend mieściła się przy ul. Dworcowej 9. W latach 50. obie RKU przeniesiono do budynku przy ul. Leśnej 11, a 15 lutego 1957 r. do budynku przy ul. Szubińskiej 1.