Rozkazem Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego Nr 10/org. z dnia 20 stycznia 1945 r. oraz na podstawie rozporządzenia ministra obrony narodowej w porozumieniu z ministrem administracji publicznej z dnia 20 stycznia 1945 r. o utworzeniu rejonowych komend uzupełnień (RKU) i ustaleniu ich zasięgu terytorialnego (Dz.U. Nr 4. poz. 15) została powołana Rejonowa Komenda Uzupełnień Bydgoszcz obejmująca swym zasięgiem miasto Bydgoszcz oraz powiaty bydgoski, wyrzyski, chodzieski, sępoleński i szubiński.
Już 26 stycznia 1945 r. do miasta przybyła grupa organizacyjna pod dowództwem mjr. Jana Demkowa., jednocześnie rozplakatowano obwieszczenia o rejestracji i mobilizacji mężczyzn do wojska oraz przystąpiono do zbierania sprzętu i mebli biurowych do wyposażenia kancelarii.
W październiku 1945 r. w wyniku utworzenia jednolitej sieci RKU na terytorium Polski (Rozporządzenie ministra obrony narodowej w porozumieniu z ministrem administracji publicznej z dnia 21 sierpnia 1945 r. w sprawie utworzenia rejonowych komend uzupełnień (Dz. U. Nr 33, poz. 196) w miejsce dotychczasowej RKU Bydgoszcz utworzono:
– RKU Bydgoszcz-Miasto (miasto Bydgoszcz)
– RKU Bydgoszcz-Powiat (powiaty bydgoski i szubiński)
– RKU Sępólno (powiaty sępoleński, wyrzyski i złotowski)
Powiat chodzieski został włączony do RKU Wągrowiec. W sierpniu 1948 r. dokonano korekty zasięgu terytorialnego RKU, w ramach której powiat wyrzyski dołączono do RKU Bydgoszcz-Powiat.
Siedziba
Na siedzibę RKU Bydgoszcz wybrany został budynek przy ul. Dworcowej 9. Po utworzeniu RKU Bydgoszcz-Powiat siedziba obu komend znajdowała się w tym samym budynku. Wiosną 1946 r. przeniesiono obie komendy do budynku przy ul. Leśnej 11.
Obsada personalna RKU Bydgoszcz w lutym 1945 r.
Formowanie RKU zapoczątkowała grupa organizacyjna w składzie:
– mjr dr praw Jan Demkow – komendant RKU (od 1947 r. por./kpt. Piotr Szychowski)
– rotmistrz (kpt.) Adamczyk – zastępca komendanta, kierownik I referatu
– por. Stanisław Enerlich – zastępca komendanta ds. pol.-wych.
– chor. Bolesław Rosochacz – przewodniczący komisji poborowej (później kierownik II referatu – poboru)
– kpt. Tadeusz Różycki – kierownik III referatu – ewidencji oficerów rezerwy
– ppor. Janusz – kierownik kancelarii
– chor. Józef Szumczyk – referent przysposobienia wojskowego
– sierż. Stefanowicz – st. pisarz I referatu.
W następnych dniach grupa rozszerzyła się o zmobilizowanych żołnierzy i oficerów:
– ppor. Witold Bociek
– ppor. Bronisław Bukczyński
– ppor. Franciszek (Jan) Goliński
– ppor. Kopaniak
– chor. Dercz.
– st. sierż. Aleksander Ciabach
– st. sierż. Paliński
– st. sierż. Mirosław Pruss
– sierż. Ignacy Wójt
– sierż. Stanisław Goliński
– sierż. Bernard Grylewicz
– sierż. Krüger (Krygier)
– plut. Edmund Borowski
– kpr. Alojzy Borowski (pracownik przedwojennego PKU Bydgoszcz)
– kpr. Edmund Sitek – dowódca drużyny ochrony RKU
Skład osobowy RKU na koniec lutego 1945 r. liczył: 15 oficerów, 4 podoficerów, 3 szeregowych oraz 10 pracowników cywilnych. Komisja poborowa liczyła 13 osób, w tym 1 lekarz. Drużyna ochrony: 1 podoficer plus 12 szeregowych. Łącznie komendantowi RKU podlegało 57 osób.
Obsada personalna RKU Bydgoszcz-Powiat w październiku 1945 r.
– kpt. Józef Pelc – komendant
– ppor. Michałow – zastępca komendanta ds. pol.-wych.,
– por. Aleksander Ciabach – kierownik referatu mobilizacji i poboru, zastępca komendanta,
– ppor. Edmund Kątny – pomocnik kierownika referatu mobilizacji i poboru,
– sierż. Alojzy Borowski – st. pisarz referatu mobilizacji i poboru,
– ppor. Marian Staniszewski – kierownik referatu ewidencji oficerów rezerwy,
– st. sierż. Stanislaw Mikulski – st. pisarz referatu ewidencji ofic. rez.,
– ppor. Leon Prozowski – kierownik kancelarii,
– sierż. Alojzy Kałka – kancelaria – kancelista
– chor. Stanisław Chocyński,
– sierż. Jan Koniarek – podoficer gospodarczy,
– plut. Innocenty Wyszatko.
Struktura organizacyjna RKU I kategorii (klasy)
Komenda – 3 oficerów
I referat mobilizacyjny – 2 ofic., 1 podofic., 1 prac, cywil.
II referat poborowy – 2 ofic., 1 podofic., 1 prac cyw.
III referat ewidencji oficerów rezerwy – 3 ofic., 1 podofic.
IV referat przysposobienia wojskowego – 3 ofic., 1 podofic.
V referat gospodarczy – 2 ofic., 8 prac. cywil.
Varia
W 1948 r. rozpoczęto przygotowania dla pełnego uporządkowania i odtworzenia ewidencji rezerw osobowych. Stosowny dekret został wydany 25.10.1948 r., a zarządzenie wykonawcze ministra obrony narodowej w porozumieniu z ministrami: administracji publicznej, ziem odzyskanych, bezpieczeństwa publicznego i zdrowia 18.12.1948 r; Samą akcję zaplanowano na 1949 r. Wiosną rozpoczęto rejestrację roczników młodszych (1926-1919), a jesienią rejestrowano roczniki starsze 1918-1910). Dla przeprowadzenia rejestracji zostały powołane komisje rejestracyjne: dla miasta dwie, dla RKU Bydgoszcz-Powiat na każdy powiat po jednej. Komisje, pod przewodnictwem oficera RKU liczyły 12-14 osób i zostały zasilone kadrą oficerską z jednostek wojskowych oraz podoficerami oraz szeregowymi powołanymi z rezerwy w ramach ćwiczeń wojskowych. Rejestracja mężczyzn była połączona z badaniem lekarskim i ustaleniem kategorii zdrowia, założeniem ewidencji wojskowej oraz wydaniem odpowiedniej książeczki wojskowej. Była to pierwsza po wojnie pełna rejestracja mężczyzn dla celów powszechnego obowiązku wojskowego.
źródło: Kazimierz Szewczyk, Wojskowa Komenda Uzupełnień Bydgoszcz w latach 1945-1980, KB, 1981, r. 14, s. 45-52.