Mapy rosyjskie – tzw. „wiorstówki”

Początkowo Rosjanie rozpoczęli opracowywanie zdjęć topograficznych na terenach polskich w 1880 r. w skali 1:21.000, lecz już w 1908 r. dla przyspieszenia wykonania całości pokrycia zmniejszono skalę zdjęć do 1:42.000. W 1918 r. Wojskowy Instytut Geograficzny nie otrzymał żadnych oryginalnych zdjęć topograficznych, dysponował natomiast znaczną liczbą kopii. Stan ich był bardzo dobry, a dzięki zastosowaniu doskonałego papieru zniekształcenia mechaniczne niewielkie.

Ze względu na skomplikowany układ triangulacji pojawił się problem zachowania dokładności kartometrycznej. Kartografowie WIG przez długi czas wykorzystywali kopie, które były podstawowym materiałem źródłowym do opracowywania polskich map szczegółowych z terenu byłego zaboru rosyjskiego.

Pół-, jedno- i dwuwiorstówki opracowane i wydane były w odwzorowaniu wielościennym Müfflinga. Skala wynikała z systemu miar przyjętego w Rosji (cale i wiorsty), a długość geograficzną liczono od południka Pułkowo.

Półwiorstówka (1 cal na mapie równał się 0,5 wiorsty w terenie) czyli oryginalne zdjęcie topograficzne w skali 1:21.000 na terenach byłego Królestwa Kongresowego wykonane w latach 1880-1912. W okresie poprzedzającym wybuch I wojny światowej wydano mapę o tej samej skali jako jednokolorową kopię zdjęcia topograficznego (rzeźba terenu przedstawiona za pomocą warstwic). Rozmiar arkusza: 5’ szerokości i 9’ długości geograficznej. Zdjęciem tym pokryto obszar między granicą zaboru na zachodzie a mniej więcej południkiem przechodzącym przez Równe na Wołyniu.

Jednowiorstówka (w skali 1:42.000) czyli wykonane w latach 1899-1913 oryginalne zdjęcia topograficzne w zmniejszonej skali. Było to spowodowane koniecznością przyspieszenia prac polowych. Przeprowadzono także pewną generalizację, rezygnując z części mniej istotnych szczegółów. Jednokolorowa mapa wydana została na podstawie zdjęć topograficznych oraz fotomechanicznego zmniejszenia zdjęć topograficznych w skali 1:21.000. Rozmiary arkusza: 10’ szerokości i 15’ długości geograficznej.

Dwuwiorstówka (Nowaja Topograficzeskaja Karta Zapadnoj Rossii 1:84.000) wydawana od 1883 r. na podstawie oryginalnych zdjęć topograficznych (w skali 1:21.000 lub 1:42.000). Druk dwukolorowy (brązowym – rzeźba terenu przedstawiona za pomocą warstwic, czarnym – treść mapy). Arkusze tej mapy miały rozmiary 15’ szerokości i 27’ długości geograficznej. Wywarła ona znaczny wpływ na prace WIG-u, służąc jako materiał podstawowy, w przypadku gdy nie było map dokładniejszych.

Trzywiorstówka (Wojenno-Topograficzeskaja Karta Jewropiejskoj Rossii 1:126.000) wykonana została w latach 1845-1889 w odwzorowaniu Bonne’a na elipsoidzie Walbecka. Mapa jednokolorowa (rzeźba terenu przedstawiona była metodą kreskową). Rozmiary arkusza: 20’ szerokości i 20’ długości geograficznej (?). W okresie do 1926 r. stanowiła dla polskich topografów podstawę przeprowadzania reambulacji obszarów Polesia (jedyna dokładna mapa tego terenu). Wydano łącznie 505 arkuszy o formacie 61 x 45 cm.

Dziesięciowiorstówka (w skali 1:420.000) była aktualizowana i na nowo wydawana do lat 30. XX w. Mapa trójbarwna, mimo większej skali niż trzywiorstówka jest czasami od niej bardziej dokładna. Wydano łącznie 168 arkuszy formatu 67 x 52 cm.

Dwudziestopięciowiorstówka (w skali 1:1.050.000) podobnie jak dziesięciowiorstówka nie zostały wykorzystane przez WIG podczas opracowywania map zarówna dla wojska, jak i dla celów cywilnych.

Miary rosyjskie:
1 cal rosyjski = 2,54 cm (dokładniej 2,53995 cm)
1 stopa = 12 cali = 30,48 cm
1 krok = 28 cali = 71,12 cm
1 sążeń = 3 kroki = 7 stóp = 84 cale = 2,1336 m
1 wiorsta = 500 sążni = 42000 cali = 1,06678 km
1 mila = 8 wiorst = 8,53431 km