67. Pułk Piechoty
Swą dzisiejszą nazwę otrzymał 67. pułk piechoty w dniu 9 lutego 1920 roku. Poprzednio występował on pod nazwa 9. pułku strzelców wielkopolskich. Dzieje tego Pułku są następujące. Powstanie Wielkopolskie, które wybuchło w dniu 27 grudnia 1918 roku w Poznaniu, i rozszerzyło się momentalnie na prowincję. W miasteczkach, wsiach i osiedlach tworzą się samorzutnie oddziały powstańcze, które wkrótce przemianowano na kompanie. W dniu 27 kwietnia 1919 roku z kompanij poznańskich, czarnkowskich, kcyńskiej, pakoskiej, wrzesińskiej, trzemeszyńskiej i innych sformowano 9. pułk strzelców wielkopolskich. Kompanie, walczące poprzednio w jednym obszarze, weszły w skład tego samego batalionu. We wrześniu tegoż samego roku wcielono do Pułku przybyłą spod Lwowa ochotniczą kompanię poznańsko-lwowską. Pierwsi żołnierze Pułku, to wyłącznie ochotnicy, pochodzący z Wielkopolski. Cechował ich gorący patriotyzm i duży zapał bojowy. Oficerowie i podoficerowie służyli w czasie wojny światowej w szeregach armii niemieckiej i wynieśli stamtąd gruntowną znajomość służby wojskowej. Oddziały powstańcze, które utworzyły 9. pułk strzelców wielkopolskich, złożyły u podstaw Jego tradycji swe dobre imię żołnierskie, zdobyte krwawym wysiłkiem w czasie walk o wolność ich rodzinnej ziemi. Od pierwszych bowiem chwil swego istnienia biły się one z oddziałami niemieckiego wojska regularnego, a następnie tak zwanego „Grenzschutzu”. Ważniejsze walki rozpoczęły się w lutym 1919 roku. Wówczas kilka powstańczych kompanii odzyskuje Szubin, opanowany uprzednio przez wsparte artylerią bataliony nieprzyjacielskie. Bateria dział i kilkanaście karabinów maszynowych – oto plon tego boju. Inna grupa „dziewiątaków” zdobywa stację kolejową w Studzienkach i uniemożliwia akcję niemieckiego pociągu pancernego. Bój pod Romanowem, skąd powstańcy dzielnym szturmem wypierają pięciokroć liczniejszych Niemców i biorą bogatą zdobycz wojenną, został wyróżniony specjalnie – data tego boju, 13 lutego 1919 roku widnieje na sztandarze pułkowym. W dniu 27 kwietnia 1919 roku załoga polska, mimo silnego ognia artylerii niemieckiej i gwałtownych natarć, skutecznie obroniła wsie Lipę i Jaktorów. 9. pułk strzelców wielkopolskich, przeprowadziwszy swą organizację w Poznaniu, Gnieźnie i Wągrowcu, wraca wkrótce na swoje pozycje nad Notecią, gdzie wśród utarczek patroli spędza lato 1919 roku, jesienią i zimą Pułk pełnił służbę bojową na pograniczu śląskim, zajmując dla Rzeczypospolitej Leszno i Rawicz. W plerwszych dniach lutego 1920 roku 67. pułk piechoty w składzie XXXIII brygady 17. dywizji piechoty został skierowany na front litewsko-białoruski. W połowie maja 1920 roku Rosjanie, chcąc ratować położenie swych wojsk na Ukrainie, rozbitych przez Wielkiego Marszałka w wyprawie kijowskiej przechodzą do ofensywy na północy, zmuszając oddziały 1. armii polskiej do odwrotu. 67. pułk piechoty, przebywający w odwodzie Naczelnego Dowództwa, zostaje skierowany do obszaru Głębokie-Dokszyce, gdzie wchodzi w wir walk odwrotowych poszczególnymi batalionami. Dnia 20 maja I batalion rzucony w lukę, wytworzoną pod Lipskiem nad Berezyną, naciera z brawurą, a otoczony przez przeważające siły nieprzyjaciela i przyparty do bagien, broni się zajadle i krwawo, a wreszcie przebija się na zachód. Batalion II, osaczony pod litowcami i Dziadkami, wydostaje się mężnie z matni. III batalion w ciągu dwóch dni utrzymuje swoje stanowiska pod Czeczukami, odpierając gwałtowne natarcia rosyjskie i biorąc jeńców w przeciwuderzeniach z trzech pułków nieprzyjacielskich. W toku dalszych walk odwrotowych 67. pułk łączy się i dochodzi do obszaru Wilejki. W pierwszych dniach czerwca Polacy podejmują kontrofensywę, przy udziale nowo utworzonej armii rezerwowej, dowodzonej przez generała Sosnkowskiego. 67. pułk piechoty naciera w składzie w swej macierzystej dywizji wzdłuż toru kolejowego Krzywice-Budsław i odznacza się pod Wytreskami i Parafianowem. Po odrzuceniu nieprzyjaciela za Berezynę, polskie działania pościgowe wstrzymano. W dniu 4 lipca 1920 roku Rosjanie, przy użyciu znacznych mas wojska, podejmują ponowną ofensywę, która łamie obronę Polaków. W lipcowym odwrocie 67. pułk piechoty wyróżnia się w szeregu walk: w dniu 16 lipca 1920 roku pod Gieranonami koło Lidy, błyskawicznie rzuca się na wroga, zamykającego XXXIII brygadzie drogę odwrotu, czym umożliwia jej odejście; dnia 23 lipca, po sforsowaniu przez Rosjan Niemna, przyczynia się chlubnie do odzyskania w przeciwuderzeniu miasteczka Wołpy. W rejonie Małkini zluzowany dnia 8 sierpnia przez inny pułk, powraca do boju i przechodzi do upartych przeciwnatarć na miasto, które Rosjanie zdołali w międzyczasie opanować. Walecznością odznaczył się 67. pułk piechoty również w czasie wielkiej kontrofensywy w dniach 15 i 16 sierpnia 1920 roku, nacierając na zawzięcie broniony Nasielsk, niweczy zdecydowanym oporem przeciwuderzenia nieprzyjaciela i zmusza go do odwrotu. Nad Narwią wykonał w nocy z 21 na 22 sierpnia natarcie na miejscowość Las, rozbił oddziały ośmiu różnych pułków nieprzyjacielskich i wziął obfitą zdobycz. Pod koniec miesiąca, posuwając się w odwodzie, uczestniczył w działaniach grupy ścigającej przeciwnika ku granicy niemieckiej i bijącej się z korpusem konnym Gaj-Chana. Ostatnia praca wojenna 67. pułku piechoty – to pośredni udział w bitwie nad Niemnem, we wrześniu 1920 roku; Pułk wyznaczony w ramach 17. dywizji do osłony północnego skrzydła 2. armii przed zakusami litewskimi, maszeruje na Suwalszczyznę, gdzie na polsko-litewskiej linii demarkacyjnej pełni służbę ubezpieczająca. Na wojnie Pułkiem kolejno dowodzili: podpułkownik Juliusz Skorupka-Padlewski od 27 kwietnia 1919 roku do 29 czerwca 1920 roku; podpułkownik Florian Marciszewicz od 30 czerwca do 9 lipca 1920 roku: oraz kapitan Jan Klejn od 10 lipca 1920 roku do zakończenia działań wojennych. Pułk wziął do niewoli około 800 jeńców oraz zdobył baterię dział i 109 karabinów maszynowych. Stracił 8 oficerów i 229 szeregowych zabitych. Na piersiach żołnierzy jego zabłysło 14 krzyżów orderu wojennego Virtuti Militari V klasy i 75 Krzyżów Walecznych. Na sztandarze, ufundowanym przez społeczeństwo miasta i powiatu Brodnicy, wręczonym Pułkowi przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Stanisława Wojciechowskiego, dnia 22 czerwca 1924 roku w Brodnicy – widnieją daty: „2.V.1919.” — pierwszego święta pułkowego, obchodzonego w dzień patrona Pułku św. Zygmunta, „28.XII.1918.” – dzień powstania najstarszej kompanii, „13.II.1919.”. na pamiątkę boju o Romanowo i „15.VIII.1920.” – dzień zdobycia Nasielska. Prócz tego na sztandarze widnieje Wielkopolski Krzyż Powstańczy, herb Brodnicy i herb Pomorza. Doroczne swoje święto 67.pułk piechoty obchodzi w dniu 20 maja dla uczczenia stoczonych w 1920 roku bohaterskich walk pod Lipskiem, Litowcami, Dziadkami i Czeczukami.

cyt.: „Księga Chwały Piechoty”