74. Górnośląski Pułk Piechoty
Na wiosnę 1919 roku drobne oddziały Straży Ludowej w Wielkopolsce przekształcono w bataliony obrony krajowej. II batalion obrony krajowej powstał w powiecie Poznań-zachód. III — w Krotoszynie, a IV – w powiecie Poznań-wschód. Bataliony te, po zorganizowaniu odchodziły na pogranicze polsko-niemieckie, luzując pułki wielkopolskie, które odjeżdżały na front północno-wschodni. W dniu 2 października 1919 roku wymienione trzy bataliony złączono w jeden pułk piechoty, który otrzymał nazwę „1. Pułku Obrony Krajowej”. Dowódcą pułku został kapitan Antoni Nieborak. Miejscem postoju sztabu pułku było miasto Pniewy. Przy końcu roku cześć szeregowych uległa zwolnieniu, a stan Pułku uzupełniły VI i VII bataliony obrony krajowej. W tym samym czasie wszedł w stan Pułku, jako VI batalion, batalion V 1. rezerwowego pułku, sformowany uprzednio w Rakoniewicach. Na początku stycznia 1920 roku Pułk został przemianowany na 2. pułk rezerwowy, a w końcu tegoż miesiąca na 159. pułk piechoty wielkopolskiej. W maju 1920 roku Pułk opuścił granice zachodnia i w składzie VII rezerwowej brygady piechoty udał się na front litewsko-białoruski. Po wyładowaniu się na stacji Nowo-Święciany, odesłał I batalion do obozu ćwiczebnego w Oranach, a sam pomaszerował w kierunku Postaw — luzując oddziały 3. dywizji piechoty stojącej na odcinku, nad rzeczka Woronówką. W dniu 1 czerwca Pułk, razem z innymi oddziałami armii rezerwowej generała Sosnkowskiego, ruszył naprzód z zadaniem zdobycia Postaw. Bagnisty, niedostępny teren utrudniał natarcie czołowe. Nieprzyjaciel ugrupowany za naturalnymi przeszkodami bronił zaciekle dostępu do Postaw. Pułk zdołał jednak pokonać wszystkie przeszkody i sforsowawszy rzekę Mładzionkę wyszedł na tyły Rosjan, zmuszając ich do gwałtownego odwrotu. Miasto Postawy zostało zdobyte. Bój ten tworząc podwaliny tradycji bojowej Pułku znalazł w niej poczesne miejsce, a nazwa i data boju zostały później wyhaftowane na sztandarze pułkowym. W dalszym rozwoju kontrofensywy czerwcowej Pułk walczy pod Duniłowicą, Osinogródkiem i Hańczarami, a następnie dociera nad rzekę Autę. Tu VII brygada weszła w skład grupy generała Jędrzejewskiego, należącej do 1. armii. Dnia 4 lipca gwałtowny napór przeważających sił rosyjskich rzuconych do ofensywy, ogarnął również odcinek 159. pułku piechoty. Nastąpił wielki odwrót. Był to okres niezwykle ciężki i trudny. Ruchliwy nieprzyjaciel atakował często ze skrzydeł i usiłował odciąć drogę oddziałom polskim. Walki i forsowne przemarsze zmniejszały szybko stan oddziałów. W końcu lipca Pułk znalazł się w Białymstoku. Tu dołączył się do Pułku 1 batalion, który wycofując się z linii demarkacyjnej polsko-litewskiej, na Orany i Grodno poniósł znaczne straty. W tym okresie dowództwo Pułku objął porucznik Peszek, sprawując je od 21 lipca 1920 roku do 4 sierpnia 1920 roku. W Białymstoku ze 159. pułku piechoty utworzono jeden batalion, który po walkach nad Bugiem został wcielony jako III batalion do 167. pułku piechoty. Chwilowo 159. pułk piechoty, jako samodzielna jednostka taktyczna przestał istnieć. II batalion 167. pułku piechoty pod dowództwem porucznika Józefa Lisewskiego wziął udział w bitwie warszawskiej obsadzając na
przedpolu Zegrza odcinek od fortu Dembe do Ludwikowa. W kontrofensywie Wielkiego Marszałka batalion dotarł do obszaru Ostrołęki skąd został ściągnięty z frontu i skierowany do Wielkopolski. W związku z rozwinięciem VII rezerwowej brygady piechoty w 23. dywizję piechoty 159. pułk piechoty został powołany na nowo do życia. Organizację Pułku przeprowadzono w Osowej Górce pod Bydgoszczą. Dowództwo objął major Maksymilian Milan Marszałek. W skład Pułku weszły: III batalion 167. pułku piechoty, jako III batalion, ochotniczy batalion 257. pułku piechoty, jako II i IV batalion 157. pułku piechoty. Jako I. Dzieje tych dwóch batalionów przedstawiały się następująco: 257. ochotniczy pułk piechoty został sformowany w składzie jednego batalionu przy batalionie zapasowym 57. pułku piechoty w lipcu 1920 roku w Toruniu. Pod dowództwem majora Jeszke batalion wyjechał na front, wchodząc w skład 2. armii stojącej na lewym brzegu Wisły od Karczewia po Dęblin. W kontrofensywie Wielkiego Marszałka batalion działał w kierunku na Kolno. Batalion IV 157. rezerwowego pułku piechoty powstał w ciągu jednej nocy z 18 na 19 lipca 1920 roku w Poznaniu. Nazajutrz pod dowództwem kapitana Maksymiliana Milana Marszałka wyjechał na front. Wszedłszy w skład XVIII brygady piechoty, należącej do 1. armii, batalion wziął udział w walkach w obszarze Kuźnice – Indura, pod Grodnem, po czym wycofał się na Tykocin, Ostrowie Mazowiecką, Wyszków. W obronie linii Bugu batalion stoczył w dniu 6 sierpnia 1920 roku zacięty bój pod Przetyczą. Nazwa i data tego boju zostaną później wyryte na odznace 74. pułku piechoty. Po reorganizacji w Zegrzu IV batalion 157. pułku piechoty wszedł w skład VII rezerwowej brygady piechoty. Jako samodzielny batalion. Dnia 14 sierpnia batalion pod dowództwem porucznika Stanisława Stypy odszedł pod Nieporęt, gdzie poparł wspaniałą obronę polskiej artylerii zaatakowaną silnie przez nieprzyjaciela. Następnie batalion wziął udział w kontrofensywie Pierwszego Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, dochodząc do Różan. Stad odjechał do Wielkopolski. Po zreorganizowaniu 159. pułk piechoty pozostawał do połowy 1922 roku w Wielkopolsce. Dnia 5 marca 1921 roku Pułk otrzymał swą dzisiejszą nazwę „74. pułk piechoty”. Chcąc związać tradycje bojową Pułku z dziejami pokojowymi, których terenem miał być Górny Slask, do cyfry Pułku dodano nazwę „Górnośląski”. W czasie kampanii 1920 roku Pułk stracił w zabitych 5 oficerów i 60 szeregowych. Srebrny krzyż orderu wojennego Virtuti Militari V klasy otrzymało 4 żołnierzy, a Krzyż Walecznych 50. Ludność Śląska oczekiwała z utęsknieniem przybycia Pułku. W maju 1921 roku liczna delegacja przywiozła sztandar ofiarowany Pułkowi przez społeczeństwo miasta i powiatu Lubliniec. Na sztandarze tym znajdują się najważniejsze daty z dziejów Pułku. Widomym znakiem zawiązującej się wieczyście łączności Pułku z Górnym Śląskiem, są umieszczone w rogach płachty sztandarowej herby miasta Lubliniec. Sztandar wręczył Pułkowi Pierwszy Marszałek Polski Józef Piłsudski dnia 22 maja 1921 roku w Biedrusku. Na odznace Pułku znajduje się orzeł piastowski — herb ziemi Śląskiej i daty bojów pod Postawami i Przetyczą. Święto pułkowe 74. górnośląski pułk piechoty obchodzi dnia 2 października, jako w rocznicę powstania Pułku.

cyt.: „Księga Chwały Piechoty”